Recenzja książki: Opowieści przydrożnych kapliczek ziemi radomskiej

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Wrośnięte w krajobraz przydrożne kapliczki, figury i krzyże (często autorstwa bezimiennych twórców) są wyrazem chrześcijańskiej pobożności, wdzięczności za doznane łaski oraz znakiem upamiętniającym dziejowe wydarzenia. Opowieści przydrożnych kapliczek ziemi radomskiej są zbiorem gawęd związanych z historią regionu radomskiego, a tę – jak to bywa z historią – bezwzględnie należy ocalić od zapomnienia.

Zamieszczona na początku książki mapa Ziemia radomska z zaznaczonymi na niej lasami, rzekami, miastami wymienionymi w tekście (kolor czerwony), miejscowościami wymienionymi w tekście (kolor zielony) oraz z zaznaczoną granicą objętą opisem w tekście, pozwala zorientować się w usytuowaniu omawianych miejsc i wydarzeń. Swymi refleksjami Zenon Gierała otoczył osiemdziesiąt trzy najsłynniejsze obiekty regionu radomskiego (wielowiekowe i kilkudziesięcioletnie): kapliczki, kaplice, krzyże, ołtarze, rzeźby i płaskorzeźby, figury, obrazy, tablice, kolumny, słupy, pomniki, mogiły, nagrobne płyty, dzwonnice, głazy, pagórki, dworki, źródełka, mury oraz ruiny zamkowe, a nawet drzewa i pnie, obeliski, kamienne kule, herby, wysepka oraz moździerz. Barwny język przekazu umożliwia czytelnikowi wczucie się w historię opisywanych miejsc i wydarzeń. Zbiór narracji otwiera wiersz Opowieści starych figur, natomiast opracowane przez regionalistę upowszechniającego kulturę ludową dra Stefana Rosińskiego posłowie (Patroni radomskich kapliczek) stanowi dodatkowe wyjaśnienie i uzupełnienie wiedzy.

W swoim opracowaniu autor zastosował metodę porządku chronologicznego, zgodnie z którą pierwsza opowieść dotyczy kaplicy z wieku XI, ostatnia – usytuowanych wokół modrzewiowego kościółka figur i kapliczek, do których dziś zmierzają turyści, artyści oraz znawcy sztuki ludowej. Przewracając kartki Opowieści... czytelnik udaje się do Krakowej Góry, gdzie podobno podczas polowania zabłądził król Kazimierz Wielki. Poznaje Dobrych braci z Borowiny, Kacpra Ostatka, Kubę Kulawca oraz Turskiego rozbójnika. Odwiedza Karczmę Majurka, uczestniczy w Nocnej przygodzie, z uwagą wpatruje się w Biały krzyż. Wysłuchuje Krótkiej historii wielkiej miłości, po czym głęboko się zamyśla stojąc nad Mogiłą szwedzkiego generała. Pozna czytelnik jeszcze więcej faktów i ciekawostek, najpierw jednak musi sięgnąć po Opowieści przydrożnych kapliczek ziemi radomskiej.

Opublikowane nakładem Wydawnictwa Jedność szczegółowe opracowanie Zenona Gierały zawiera fakty oraz ciekawostki, daty, nazwiska, wydarzenia, dane historyczne i teologiczne, namiary geograficzne, zwyczaje ludowe, legendy, przysłowia, fragmenty utworów literackich. Schematyczny układ rozdziałów (ilustracja omawianego miejsca, krótkie wprowadzenie, czas podany w latach, treść właściwa, zamieszczone w ramce wiadomości uzupełniające) ułatwia zrozumienie i zapamiętanie. Tekst wspomaga ogromna ilość fotografii wykonanych przez autora oraz zilustrowanych malowideł, akwareli i rysunków. Pomocą służą liczne przypisy (wyjaśniające oraz bibliograficzne), bogata bibliografia (pozycje tradycyjne i internetowe), a także alfabetyczny spis miejscowości oraz wykaz osób, od których autor usłyszał utrwalone w książce motywy opowieści. Twarda okładka i sztywne kartki dodają lekturze trwałości.

Warto sięgnąć po opracowane przez regionalistę i gawędziarza Zenona Gierałę Opowieści przydrożnych kapliczek ziemi radomskiej, by poznać miejsca odzwierciedlające pobożność oraz kulturową tożsamość ludzi żyjących na przestrzeni wieków.