Recenzja książki: Kresy północy. Wyprawa do polskich Inflant
Recenzuje: Danuta Szelejewska
Umocnione przez Stefana Batorego polskie panowanie na Inflantach widoczne jest do dnia dzisiejszego. Zwane Łatgalią, Inflanty Polskie są obiektem zainteresowania autorów książki Kresy północy. Wyprawa do polskich Inflant, historycznej krainy leżącej we wschodniej części Łotwy.
Cofając się do XIII stulecia, autorzy – Sławomir Koper i Tomasz Stańczyk – sięgają początków kolonizowanego na przestrzeni wieków przez carskich wojskowych oraz urzędników Dyneburga (stolica Łatgalii), przedstawiając zróżnicowane losy jego mieszkańców (osadnictwo, rola szlachty, dostojnicy państwowi i kościelni, rozbiory, powstania). Powszechnej stabilizacji podczas belle époque przeciwstawiają aspekty konfliktu I wojny światowej. Zagłębiają się w dzieje rodziny Platerów, prostując tym samym mylne fakty dotyczące znanej z lekcji historii Emilii. Prowadzą czytelnika uliczkami stolicy, ukazując jasne i ciemne strony życia jej mieszkańców. Pomagają zrozumieć, dlaczego Zakon kawalerów mieczowych stał się najbardziej patologicznym zakonem rycerskim w Europie. Oprowadzają po Rydze (historia miasta, panujące zwyczaje, nadane przywileje, zabytki, regionalne potrawy i trunki). Wspominają o kolonizacji kurlandzkiej, triumfie husarii, pozycji darzonego nienawiścią przez bolszewicką ideologię Kościoła katolickiego, akademickich ośrodkach dla Polaków z terenu zaboru rosyjskiego (wraz z pomnikiem zakochanych studentów oraz karcerem dla niesfornych dorpatczyków), a także inflanckich nekropoliach (na całych Inflantach usytuowanych jest około dwustu polskich cmentarzy lub kwater grobowych).
Publikacja Wydawnictwa Fronda napisana została z typową dla historyków wnikliwością oraz znajomością tematu. Uwagę czytelnika skupiają fakty historyczne, legendy i ciekawostki, które oparte zostały o relacje, wspomnienia, wywiady, anegdoty, powiedzenia typowe dla opisywanych czasów, a wszystko uzupełnione zostało obserwacjami własnymi autorów, opisami ich podróży, spotkań, rozmów i przemyśleń (przeszłość nierozerwalnie łączy się przecież z teraźniejszością). Są daty, nazwiska, tytuły społeczne, pełnione funkcje, nazwy geograficzne (dawne i obecne), dane statystyczne, obszerne opisy, ale i zwięzłe wyjaśnienia. Treść jest barwna oraz drobiazgowa, a skorzystanie przez autorów ze sprawdzonych źródeł świadczy o rzetelności przekazu. Pomocą służą bibliograficzne przypisy dolne (tradycyjne i internetowe), pochodzące w większości z archiwum autorów liczne zdjęcia, mapki oraz wybrana bibliografia.
Książka Kresy północy. Wyprawa do polskich Inflant to skarbnica wiedzy o życiu Polaków na terenach kresowych. Warto się nią zainteresować, by uzupełnić – znikomą, niestety – wiedzę na temat naszych rodaków w Łatgalii.
